Εργαστήρι “Γλώσσα & Παιχνίδι”  -  ένα ταξίδι με τον νου και τις αισθήσεις μας

   Στο εργαστήρι “Γλώσσα & Παιχνίδι”, χορεύουμε με τις λέξεις, κάνουμε θέατρο με τις ιστορίες που οι διάφορες οικογένειες λέξεων δημιουργούν. Μέσα από πολύχρωμα σκηνικά και πρωτότυπες ηχογραφήσεις, μαθαίνουμε τα μυστικά των λέξεων και πλάθουμε τους δικούς μας μύθους.

    Το εργαστήρι μπορεί ευέλικτα να αναπτυχθεί σε εβδομαδιαίες συναντήσεις τρίμηνης διάρκειας ή καθ'όλη την διάρκεια του σχολικού έτους ή να συμπτυχθεί σε κύκλο οκτώ συναντήσεων.

    Σε κάθε περίπτωση, στην τελευταία συνάντηση, γίνεται παράσταση για μικρούς και μεγάλους, με αποσπάσματα από τις ιστορίες του εργαστηρίου, τα οποία επιλέγουν τα παιδιά που συμμετέχουν στο εργαστήρι.

    Ομάδες 10 παιδιών ηλικίας 6-8 ετών και 9-12 ετών.

    *Υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης του εργαστηρίου από τους γονείς, εάν το επιθυμούν, τηρώντας βέβαια, μια διακριτική απόσταση από την ομάδα.

ΔΟΜΗ, ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ
“ΓΛΩΣΣΑ & ΠΑΙΧΝΙΔΙ”

    Το εργαστήριο «Γλώσσα & Παιχνίδι» απευθύνεται σε παιδιά Δημοτικού καθώς και σε όσους ξεκινούν την ενασχόλησή τους με τα γράμματα και την γλώσσα ή θέλουν να εντρυφήσουν περαιτέρω σε αυτήν. Πρόκειται για επτά, σε πρώτη φάση, πρωτότυπες ιστορίες 60 λεπτών περίπου η καθεμία – ορισμένες εμπνευσμένες από την ελληνική μυθολογία – που έχουν ως αφετηρία τις ρίζες των ελληνικών λέξεων. Στις επτά αυτές ιστορίες πρωταγωνιστεί ένα παιδί που ζει διαμέσου των αιώνων και ανακαλύπτει σε ενεστώτα χρόνο τον κόσμο και τις λέξεις.

   Στην διάρκεια αυτού του εργαστηρίου αναλύονται με παραστατικό και αφηγηματικό τρόπο οι πρώτες ρίζες των ελληνικών λέξεων. Μέσα από το νήμα της εκάστοτε ιστορίας, με δεδομένες τις αρχαίες ρίζες που πραγματεύεται, παράγονται οι συναφείς λέξεις που περιγράφουν κάθε φορά τον κόσμο, τον άνθρωπο και το περιβάλλον του.

ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

    Στο εργαστήριο «Γλώσσα & Παιχνίδι», τα παιδιά  τοποθετούν φωνητικά τα γράμματα στο στόμα τους, παρακολουθούν τον τρόπο “εγγραφής” τους μέσα σε αυτό, τα προφέρουν. Ακολουθώντας πάντοτε τον ρου μιας ιστορίας, σωματοποιούν τα γράμματα μέσω μιας συγκεκριμένης κίνησης ή χορογραφίας και έρχονται σε άμεση οπτική επαφή μαζί τους μέσω ιδιότυπων κατασκευών που εξυπηρετούν κάθε φορά την συγκεκριμένη ιστορία και τις λέξεις της. Ηχογραφούν τους δικούς τους ήχους–μουσική, παράγοντας πρωτότυπες ηχητικές φόρμες, εμπνεόμενα κάθε φορά είτε από μία λέξη ή ρίζα λέξης, είτε από μια εικόνα–ιστορία, είτε από ένα συναίσθημα. Στη συνέχεια, δραματοποιείται και πάλι το κομμάτι της ιστορίας που έχει επενδυθεί ηχητικά από τα παιδιά και έπεται η συνέχεια.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

     Με την αναπαράσταση των γραμμάτων ως φυσικών ήχων που μπορούν να παράξουν μουσική, εικόνες, συναισθήματα όσο και έννοιες, στόχος του εργαστηρίου είναι να περάσει στην συνείδηση των παιδιών ότι κάθε γράμμα έχει τον δικό του ρόλο και συμμετοχή στην σύνθεση των λέξεων, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του, όπως για παράδειγμα το αρχικό Άλφα που ανοίγει, με την συνδρομή των υπολοίπων, παράγει την λέξη ανάσα, το Ρώ που ρέει, την ροή, το Ύψιλον που καμπυλώνει, το ύδωρ. Έτσι, μέσω της κίνησης του σώματος, των σκηνικών εργαλείων και των διαφόρων ήχων που τα ίδια τα παιδιά παράγουν, εδράζουν κάθε φορά κάθε γράμμα σε ένα μέρος του σώματός τους και συνδυάζοντάς το με μια συγκεκριμένη κίνηση, οδηγούνται στην συνέχεια στις διάφορες λέξεις που συνθέτουν κάθε ιστορία.  Με αυτόν τον τρόπο, βοηθούνται τα παιδιά να συλλάβουν βαθύτερα τον ρόλο που παίζει κάθε γράμμα καθώς συνταιριάζεται με τα υπόλοιπα και να κατανοήσουν περισσότερο την έννοια που κάθε λέξη αντιπροσωπεύει.
   
    Με την ανάλυση των λέξεων στις αρχικές ρίζες τους και στις καταλήξεις τους, η ελληνική γλώσσα, αρχαία και νέα, παρουσιάζεται ως ενιαίο σύνολο. Μέσα από μια ιστορία που δραματοποιείται, με την επανασύνθεση και τον συνδυασμό των λέξεων μεταξύ τους, το  εργαστήριο «Γλώσσα & Παιχνίδι» στοχεύει στο να έρθουν τα παιδιά σε επαφή τόσο με την ετυμολογία κάθε λέξης όσο και με την ορθογραφία της. Στοχεύει στο να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά την συνάφεια των συγγενών λέξεων μεταξύ τους και να αποκτήσουν, στο μέτρο του δυνατού, την ικανότητα να αναλύουν και να συνθέτουν απο μόνα τους διάφορες πρωτότυπες ή μη λέξεις.

ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

    Τα παιδιά εγγράφουν τα ίδια με την συνδρομή σύγχρονων μηχανημάτων που παρέχονται στο εργαστήρι, τους ήχους και την μουσική κάθε ιστορίας, αυθόρμητα, μπαίνοντας σε μια επιπλέον διαδικασία ανακάλυψης των ήχων, των λέξεων και των γραμμάτων, σε σχέση πάντοτε με τα ίδια τα στοιχεία της φύσης, του ανθρώπινου πολιτισμού, τα συναισθήματα, τις εικόνες ή τα γεγονότα που κάθε φορά πραγματευόμαστε.

     Στο τέλος κάθε ιστορίας, τα παιδιά αναπαριστούν κομμάτια της με ζωγραφική, κίνηση, μουσικά και αυτοσχεδιαστικά παιχνίδια. Κάθε παιδί παίρνει μαζί του ένα σχεδιάγραμμα με όλες τις ρίζες και τις λέξεις της εκάστοτε ιστορίας, για περαιτέρω σπουδή και μελέτη καθώς κι ένα cd με τους ήχους και την μουσική κάθε εργαστηρίου.

▪ η γλώσσα μας είναι ένα δέντρο

→ οι λέξεις, άπειρα κλαδιά του δέντρου της γλώσσας

→ οι ρίζες-λέξεις της γλώσσας

▪ το α ο πρώτος ήχος όταν γεννιόμαστε, το κλάμα, από τον πρώτο άνθρωπο ως σήμερα, σε όλα τα μέρη της γης · μετά η ανάσα, όλοι ανασαίνουμε. Το Άλφα, το πρώτο γράμμα.

▪ το Ωμέγα, το μεγάλο στρογγυλό ωωω που κλείνει σαν μπάλα μέσα του τα πάντα, το τελευταίο γράμμα του αλφάβητου. Σε Ωμέγα τελειώνουν όλα τα ρήματα–ενέργειες που κάνουμε, τρέχω, παίζω, ζω, τρώω κλπ.

άω η πρώτη αρχαία ρίζα-ρήμα (= πνέω, φυσάω) → αήρ, αέρας, α(γ)έρας

                                                                               → άελλα, θύελλα

                                                                               → αύρα (το ύψιλον που

                                                                                 δηλώνει την καμπύλη,

                                                                                 το ύδωρ = το νερό)

                                                                                → ατμός, αχνός,

                                                                                 (εξ)ατμίζω, αχνίζω,

                                                                                 το χνώτο (=ανάσα)

                                                                                → αΐω(=ακούω, βλέπω,

                                                                                αντιλαμβάνομαι)  →                                 

                                                                                →αισθάνομαι, αίσθηση

    ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Στην 4^η ιστορία, παριστάνεται η ρίζα –ἀγ. Μέσα από την δραματοποίηση, τα παιδιά κατανοούν τις συνάφειες των παρακάτω λέξεων μεταξύ τους.

ρίζα ἀγ-  → ἄγ-ω (=οδηγώ, μεταφέρω) → (η) ἀγυιά (= οδός, λεωφόρος)

                                                                → ἀγείρω (=συναθροίζω, συγκεν-

                                                                     τρώνω), ἀγορά, ἀγοράζω,

                                                                     πανηγύρι (<παν+ἄγυρις= συγ-

                                                                     κέντρωση), πανηγυρίζω

                                                                 → ἀγωγός, ἀγωγή

                                                                 → ἀγώνας, ἀγωνίζομαι, ἀγώνι- 

                                                                      σμα, ἀγωνιστής, ἀγωνιῶ, ἀ-

                                                                      γωνία

                                                                 → ἀγρός, ἀγρότης, ἀγρεύω, ἄγ-

                                                                      ριος, ἀγριωπός, (η) ἄγρα (=

                                                                      το κυνήγι)     

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Στην 6^η ιστορία, παρουσιάζονται οι ἁρμοί στο σώμα και στο σύμπαν. Η ἁρμονική αλυσίδα των ἀρθρώσεων και οι ἀριθμοί με τα αργυρά, ασημένια άστρα. Αναλύεται και παριστάνεται η ρίζα –ἀρ και οι παρακάτω λέξεις που απορρέουν.

ρίζα ἀρ-                                          →  ٭ἄρω, ἀραρίσκω (=συνδέω, ενώνω) →

                                                               ἁρμός, (συν)αρμόζω, ἁρμονία,

                                                               ἃρμα, ἃρμενα (=ιστία πλοίου),

                                                               ἁρμενίζω, εἰρήνη, εἰρηνικός,

                                                               ἀρέσκω, ἀρετή, Ἂρης,

                                                               ἄριστος, ἀριστεύω, ἀρι- (=πολύ)

                                                               ἀριθμός,  ἄρτιος, ἄρτος, ἀρτύνω (=ετοιμά-

                                                               ζω), ἐξαρτῶ < ἐκ+ἀρτάω-ῶ (=

                                                               κρεμώ), ἐξάρτηση

ΣΥΝΘΕΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΕΞΕΩΝ

Παίζοντας με τις λέξεις, πλάθουμε τα δικά μας παραδείγματα :

αἶσα = μερίδα, μοίρα, πεπρωμένο > αἲσιος = ευνοϊκός, ευοίωνος

                                                         ἀπαίσιος < ἀπό + αἲσιος = δυσάρεστος, άσχημος

                                                         ἐξαίσιος < ἐκ + αἲσιος = υπέροχος, θαυμάσιος

     ρίζα ἀργ-     → ἀργός = λευκός, λαμπρός, γρήγο-ρος

                                                    ἀργαίνω = είμαι λευκός

                                                    ἄργυρος = ασήμι

                                                    ἀργίπους  < ἀργός+ποῡς = γοργόποδος

                                                    Ἀργώ

                                                     Ἂργος, ο κατασκευαστής της Ἀργοῡς

                                                     Ἀργοναύτες < Ἀργώ + ναύτης

                                                   ἐνάργεια < ἐν=μέσα + ἀργός= διαύγεια,καθαρότητα

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Απόσπασμα από την 7^η ιστορία : “Αργοναυτική εκστρατεία”

     Αίφνις, ξαφνικά, πάνω στην γραμμή του ορίζοντα προβάλλει μες στο ηλιακό το φως ένα αργυρό, κατάλευκο άστρο, φαντάζει σαν αρχαίο άρμα, σαν άμαξα πολεμική με πολλά λευκά γοργόποδα άλογα, γεμάτα ενέργεια να πλησιάζουν.Είναι η Αργώ ολόλευκη, όλο λάμψη, το πρώτο καράβι, το αρχικό που φτιάχτηκε για πενήντα ερέτες, πενήντα ήρωες να κωπηλατούν, ελαφρύ για να το παίρνουνε στους ώμους οι ερέτες και γρήγορο, ερ– , να ερέσσουν οι ήρωες, να κωπηλατούν κι η Αργώ να χαράσσει τον δρόμο της, να αρμενίζει στην θάλασσα γοργά. Την Αργώ την έφτιαξε ο φημισμένος αρχιτέκτων Άργος με άρτιους αρμούς, με τέλειες συνδέσεις, αργή, γρήγορη κι ελαφρυά κι η θεά Αθηνά στην πλώρη της αρμόζει ένα ξύλο από ιερή βελανιδιά και κάνει την Αργώ να ερεί σοφά, να ομιλεί για το μέλλον μαντικά για να αρκεί, να είναι αρκετή για να αποκρούει τους εχθρούς της. Οι Αργοναύτες έχουν μία αποστολή : από την Αία, την Γαία της Κολχίδας στην Ανατολή, απ’όπου βγαίνει ο ήλιος να αρπάξουν από τον δράκο το Χρυσόμαλλο Δέρας, το δέρμα από το χρυσόμαλλο κριάρι που συμβολίζει το χρυσό του Ήλιου, την χαρά, την αρμονία.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ

Τα παιδιά γράφουν και μαθαίνουν τις λέξεις :

           ρίζα αἰθ-                                 → αἲθω (=καίω, λάμπω), (ο) αἰθήρ,

                                                          αἰθέρας  (≈ ἀήρ) → αἲθουσα

                                                            → αἲθριος (=καθαρός, λαμπρός)

   ρίζα ἀγκ- (δηλώνει την καμπή) → (ο) ἀγκών (=καμπύλη, αγκώνας)

                                                      ≈ ὂγκος

                                                      → ἀγκαλιά, ἀγκαλιάζω

                                                      → ἀγκύλη, ἀγκυλώνω

                                                      → ἄγκυρα

ΜΟΥΣΙΚΗ

Τα παιδιά εκφράζουν αυθόρμητα μέσα από ήχους που τα ίδια παράγουν, τις εντυπώσεις τους από τις δραματοποιημένες ιστορίες. Αυτοί οι ήχοι που μεταδίδονται συγκεντρωτικά σε επανάληψη, μέσα από τις λεγόμενες “λούπες”, δημιουργούν μια ιδιότυπη μουσική, η οποία επανεκκινεί κάθε φορά ένα κομμάτι μιας ιστορίας.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Τα παιδιά εμπνέονται από τις δραματοποιημένες ιστορίες και ζωγραφίζουν.

ΚΙΝΗΣΗ

Τα παιδιά εκφράζονται μέσα από καθοδηγούμενες ή και αυτοσχεδιαστικές κινήσεις.